Άτη και Λιτές

Η θεά Άτη σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία είναι  προσωποποίηση της συμφοράς, των απερίσκεπτων πράξεων, της παραπλάνησης του μυαλού, της συσκότισης του νου σταλμένη από τους θεούς, της ψευδαίσθησης.  Ο Ησίοδος στη «Θεογονία» αναφέρει ότι ήταν κόρη του Δία και της Έριδας και είχε αδελφή τη Δυσνομία. 

 

 

Από την Ιλιάδα μαθαίνουμε ότι η Άτη, ήταν δυνατή, με πόδια πολύ γερά και γρήγορα για να μπορεί να φτάνει παντού πάνω στη γη και να βλάφτει τους ανθρώπους.  Ξωπίσω της έτρεχαν οι χωλές, αλλήθωρες  και άσχημες Λιτές (προσωποποίηση της μετάνοιας), σταλμένες από τον πατέρα τους, τον Δία, προσπαθώντας να γιάνουν τις πληγές που προκάλεσε η Άτη.

 

Κατά τη συμφιλίωση του Αγαμέμνονα με τον Αχιλλέα, ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων, μιλώντας μπροστά σε όλους τους πολεμιστές, έλεγε πως για το κακό που είχε γίνει, το φταίξιμο δεν ήταν δικό του και πως ο Δίας, η Μοίρα και οι Ερινύες του είχαν βάλει στο μυαλό του την Άτη, αυτή που όλους τους ζημιώνει, που μ’ ελαφρό ποδάρι δεν πατά πάνω στη χώμα, μα πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων.

  Τα θύματά της είναι ανίκανα για λογικές επιλογές, μένουν ανήμπορα να διακρίνουν το ηθικό και το σκόπιμο. Τη δύναμη της Άτης τη φαντάζονταν τόσο μεγάλη, ώστε πίστευαν πως και ο Ζευς ο ίδιος προσβλήθηκε απ’ αυτήν. Έτσι η Ήρα τον παρέσυρε να ορκιστεί τρομερό όρκο, που τον ανάγκασε κατόπιν να επιβάλει στον γιο του τον Ηρακλή να μπει στη δούλεψη του Ευρυσθέα, εκτελώντας τους φοβερούς άθλους που εκείνος του ζητούσε.

 Σύμφωνα με την παράδοση, αυτή ήταν και η αρχή των κακών για τους ανθρώπους. Όταν ο Ζευς κατάλαβε το πάθημά του, άρπαξε την Άτη από τα μαλλιά και την έδιωξε από τον Όλυμπο. Έτσι αυτή ήρθε στη γη, προκαλώντας στους ανθρώπους το κακό και την αταξία. 

 

 Λέτε η Άτης, που κατοικεί πλέον  μόνιμα στη γη, να ναι εκείνη που  "θολώνει" το μυαλό των ανθρώπων και δεν πράττουν το σωστό;

Θα μπορέσουν άραγε οι Λιτές να γιατρέψουν το κακό και να λάμψει το καλό;

Αλαλκομενία Αθηνά

 H  θεά Αθηνά ήταν κόρη του Δία και Μήτιδας, κόρη του Ωκεανού και της Τιτανίδας Τηθύος.Σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο ο Δίας κατάπιε την Μήτιδα ενώ ήταν έγκυος στην Αθηνά για να μην του γεννήσει γιο. Σύμφωνα με έναν χρησμό η Μήτις θα γεννούσε πρώτα μια κόρη και έπειτα έναν γιο που θα καταλάμβανε την εξουσία και θα κυβερνούσε θεούς και ανθρώπους. Μόλις ο Ζευς πληροφορήθηκε τον χρησμό, φοβούμενος μην πάθει ότι και ο πατέρας του Κρόνος, κατάπιε τη Μήτιδα.

 

‘Όταν όμως ήλθε το πλήρωμα του χρόνο και να βγει η Αθηνά στον κόσμο, μεγάλος πονοκέφαλος τυραννούσε τον Δία γι’ αυτό κάλεσε τον Ήφαιστος να τον βοηθήσει. Αυτός δίνει μια δυνατή τσεκουριά στο μέτωπο του Δία και τότε σείστηκε συθέμελα ο Όλυμπος, αλάλαζε η Γη, φουρτούνιασε η θάλασσα, στάθηκε ακίνητος ο ήλιος και πετάχτηκε από το πονεμένο θεϊκό κεφάλι η Αθηνά πάνοπλη, φορώντας περικεφαλαία και κρατώντας μια ασπίδα.

 

 

    Η θεά Αθηνά γεννήθηκε στις Αλαλκομενές

 

 

Σύμφωνα με τον Στράβωνα και το Διόδωρο το Σικελιώτη, η θεά Αθηνά γεννήθηκε αθόρυβα στις Αλαλκομενές και ανατράφηκε από τον Αλαλκομενέα δίπλα στον ποταμό Τρίτωνα, ίσως σήμερα είναι το πλησιέστερο στο Σωληνάρι μικρό ρέμα,  γι΄ αυτό και  ονομάστηκε Τριτωνίδα. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα αποκαλεί την Αθηνά Αλαλκομενίδα και Τριτογένεια.

 

 Η Αθηνά λεγόταν και Παλλάδα και αυτό το επίθετό της,  σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, το χρεωστούσε στις Αλαλκομενές. Τη θεά  Αθηνά την μεγάλωσε ο Αλαλκομενέας και πέρασε την παιδική της ηλικία στις όχθες του Τρίτωνα ποταμού και είχε φίλη της την  Παλλάδα,  κόρη του Ποταμού Παλλάδα.  Οι δυο νεαρές κοπέλες, η Παλλάδα και η Αθηνά, γυμνάζονταν με ασκήσεις αρκετά βίαιες και μια μέρα τσακώθηκαν κι η Παλλάδα ετοιμαζόταν να χτυπήσει την θεά, μα ο Δίας που φοβήθηκε μήπως πάθει τίποτα η δική του κόρη, έβαλε μπροστά της ως ασπίδα, την αιγίδα, τρόμαξε η Παλλάδα απ’ τη φοβερή ασπίδα και η Αθηνά τη χτύπησε και την άφησε νεκρή. Βαθιά απελπισμένη η θεά, έφτιαξε ένα ξύλινο ομοίωμα της νεκρής Παλλάδας κι έβαλε στο στήθος του την τρομερή αιγίδα και το τοποθέτησε προς τιμή της δίπλα στ’ άγαλμα του Δία. Και προσθέτει ο Απολλόδωρος : «Όταν η Ηλέκτρα (η θυγατέρα του Άτλαντα που απ’ αυτήν ο Δίας απόκτησε τον Ιασίωνα και τον Δάρδανο), μετά την ερωτική τους συνομιλία με το Δία, κατέφυγε κοντά στο άγαλμα αυτό, το «Παλλάδιο», ξάφνου ετούτο γκρεμίστηκε μαζί της στο Ίλιο, όπου ο Ίλος έφτιαξε ειδικό ναό γι’ αυτό και απέδωσε θεϊκές τιμές». Όσο το Παλλάδιον ήταν στην Τροία η πόλη έμενε απόρθητη. Αυτό το ήξερε ο Οδυσσέας και το κλεψε μαζί με τον Διομήδη, μπαίνοντας κρυφά μέσα από έναν οχετό.  

 

                  Η θεά είχε διάφορα επίθετα όπως : 

 

•      «γλαυκώπις» για τα αστραφτερό βλέμμα και κατ' άλλος για το γκριζογάλανο χρώμα των ματιών, πιθανόν και με τις δύο έννοιες                              
•  Θεά  της Σοφίας.  Για τους αρχαίους Έλληνες η λέξη  σήμαινε τόσο τη σοφία του νου όσο και τη δεξιοτεχνία των χεριών.

•  Αθηνά Εργάνη: είναι η εφευρέτρια όλων των τεχνών και βοήθησε τους ανθρώπους στον εκπολιτισμό τους.

•  Η παρουσία της ήταν απαραίτητη σ’ όλα τα μεγάλα έργα. Στην κατασκευή της Αργούς, καθοδήγησε την κατασκευή του Δούρειου Ίππου

•  Δίδαξε την ύφανση στην Πανδώρα και γενικά στους ανθρώπους. Μόλις άφηνε το δόρυ έπιανε το αδράχτι.

•      Δίδαξε στους ανθρώπους την κεραμευτική τέχνη. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές το όνομά της Αθηνά – Αθήνη βγαίνει από την Πελασγική γλώσσα που σημαίνει θεά της κεραμευτικής  
•      Ήταν προστάτρια της  πόλεων: «Πολιάς» και « Ερυσίπτολις» κατά τον Όμηρο ( ερύω = πτόλις- πόλις)

 •     Εμψυχώτρια στους δίκαιους  πολέμους         «Πολεμήτοκος».

• Θεάς της Αυτοπειθαρχίας και της Αντοχής.

•       Χάρισε στους ανθρώπους την Αρετή, τη Δύναμη  και την Αυτάρκεια της Ψυχής.     Αμείβει τους ενάρετους με φρόνηση  και τιμωρεί τους υβριστές με παραφροσύνη «οίστρο», εξ ού και  « Οιστροφόρος»

•      Χάρισε την ελιά και την καλλιέργεια της στους Αθηναίους και φυσικά σ’ όλο τον κόσμο. 
• Δίδαξε τον πυρρίχιο στους Κουρήτες
•        τη γλυπτική στην ανθρωπότητα φτιάχνοντας το πρώτο άγαλμα, το παλλάδιο.
•       Την χρυσοχοΐα, τη χαρακτική, την αρχιτεκτονική.  
•       Αναδείχτηκε σε κύρια θεότητα της ειρήνης και του πολιτισμού.
•      Η Αθηνά πρωτόζεψε στ’ αλέτρι τα βόδια, γι’ αυτό και την ονόμαζαν « βουδεία».

 

•      Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης μας  αναφέρει ότι « δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε  ότι ανακάλυψε τις περισσότερες τέχνες».

 

•      Ζούσε ασκητική ζωή, γι’ αυτό την αποκαλούσαν «Παρθένο» .  

Τη Θεά Αθηνά τιμούσαν ιδιαίτερα η Βοιωτοί

Στις όχθες του Τρίτωνα οι Αλαλκομενείς έκτισαν σπουδαίο ναό και το στόλισαν με το αρχαιότερο χρυσελεφάντινο άγαλμά της. 

Το δεξί της χέρι τίναζε το κοντάρι και με το αριστερό της πρόβαλλε την ασπίδα.

 

Ο Στράβων γράφει «Έχει δε η Αλαλκομενία Αθηνά αρχαίον ιερόν σφόδρα τιμώμενον» και συνεχίζει πιο κάτω « την δε θεά σεβόμενοι πάντες απείχοντο πάσης βίας»

 

Στο ναό της γίνονταν τα Δαιδάλια, περίλαμπρες γιορτές  και πολύβουα πανηγύρια. 

 

 

Ο Σύλλας λεηλατεί το ναό της Αλαλκομενίας Αθηνάς

 

Το 86 π.Χ. ο ρωμαίος στρατηγός Σύλλας δε σεβάστηκε τον ιερό τόπο της θεάς, αλλά ούτε και το ναό της.

 

Το χρυσελεφάντινο άγαλμα το άρπαξε  όπως και τόσα  άλλα από όπου πέρασε.

 

Για την ιεροσυλία του τιμωρήθηκε σκληρά, κατά τον θεοσεβή Παυσανία, γέμισε ψείρες και πέθανε. Αλλά ο Πλούταρχος μας λέει ότι το παλιό έλκος στο στομάχι του,  ή στα έντερά του καθώς και η εσωτερική αιμορραγία προκάλεσε το θάνατό του.

 

Μετά τη αρπαγή του αγάλματος ο ναός παραμελήθηκε. Και όπως λέει ο Παυσανίας εντός του ναού φύτρωσε μεγάλος  κισσός ο οποίος χάλασε τους αρμούς των λίθων και απομάκρυνε τον ένα από τον άλλο.