Γιορτή χαράς και γιορτή των νεκρών. Μια
γιορτή της άνοιξης και της αναγέννησης, των παιδιών και των νεκρών.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι, όπως και οι άλλοι Ίωνες,
γιόρταζαν τον ερχομό της άνοιξης με μια μεγάλη γιορτή, τα Ανθεστήρια, που ήταν
αφιερωμένα στον Διόνυσο. Οι εορτασμοί κρατούσαν τρεις ημέρες: από την 11η ως την 13η μέρα του Ανθεστηριώνα (ο
μήνας είχε πάρει το όνομά του από τη γιορτή), μια περίοδο που αντιστοιχεί στο
τέλος Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου του δικού μας ημερολογίου.
Σε αντίθεση με τις άλλες μεγάλες επίσημες περιστάσεις
του Αττικού εορτολογίου, τα Ανθεστήρια, μία
από τις αρχαιότερες ελληνικές γιορτές, ήταν περισσότερο μια λαϊκή γιορτή όπου τηρούνταν παλιά
παραδοσιακά έθιμα σε οικιακό επίπεδο και δεν υπήρχαν οι μεγάλης κλίμακας
προετοιμασίες και η σημαντική δημόσια μέριμνα που παρατηρούνται σε άλλες
περιστάσεις, όπως στα Μεγάλα Διονύσια και
τα Παναθήναια.
Οι γραπτές πηγές και η εικονογραφία αποκαλύπτουν τις
ποικίλες όψεις του εορτασμού των Ανθεστηρίων που κινούνταν, όπως και στο Πάσχα
των ορθόδοξων Χριστιανών, ανάμεσα σε δύο άκρα: την άκρατη χαρά για τη ζωή και την βαθιά θλίψη για το θάνατο. Ήταν
μια γιορτή αφιερωμένη στην αναγέννηση
της φύσης, τα λουλούδια και το κρασί, μια ευκαιρία να κάνουν δώρα στα μικρά
παιδιά και να γλεντήσουν. Συγχρόνως οι αρχαίοι Αθηναίοι πίστευαν ότι τις
τρεις μέρες που διαρκούσαν τα Ανθεστήρια τα
πνεύματα των νεκρών επέστρεφαν και κυκλοφορούσαν μέσα στην πόλη και με το τέλος
των εορτασμών έπρεπε να τα απωθήσουν πάλι στον Κάτω Κόσμο
Νο 1 |
Νο2 |
Η δεύτερη μέρα ήταν η κύρια μέρα της γιορτής κι ονομαζόταν Χόες. Αυτή τη μέρα οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν στο εορταστικό οικογενειακό συμπόσιο ένα πολύ χαρακτηριστικό μικρό αγγείο, μια μικρή οινοχοή, που ονομαζόταν χους. Κάθε ένας είχε τον δικό του χου, ίδιο σε μέγεθος για
***** |
κυρίως για τη ζωή των μικρών παιδιών. Κι αυτό γιατί τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων, κατά το έθιμο, στο οικογενειακό συμπόσιο λάμβαναν μέρος για πρώτη φορά τα
Νο 3 |
Νο 4 |
Σύμφωνα με την παράδοση, ο θεός Διόνυσος ήρθε στην πόλη από τη
θάλασσα, γι’ αυτό και αυτή την ημέρα αναπαρίσταναν την άφιξή του στην Αθήνα,
πάνω σε πλοίο με τροχούς. Τον συνόδευαν οι ακόλουθοί του, Σάτυροι, που έπαιζαν αυλό. Ο ίδιος ο Βασιλεύς (ήταν ο επικεφαλής του
ιερατείου και όλων των θρησκευτικών αξιωματούχων της Αθήνας) υποδυόταν το Διόνυσο, φορώντας μάσκα.
Στην διάρκεια των διονυσιακών γιορτών οι οπαδοί του Διονύσου φορούσαν δέρματα ζώων, άλειφαν το πρόσωπό τους με την τρυγία (κατακάθι του κρασιού) και στεφανώνονταν με κισσό, το αειθαλές ιερό φυτό του Διόνυσου. Γενικά προσπαθούσαν να έχουν την μορφή Σατύρων που έμοιαζαν με τράγους, μια και χαρακτηριστικό των τράγων όλο σκηνικό ίσως να θυμίζει λίγο το δικό μας καρναβάλι, που γιορτάζεται κατά σύμπτωση την ίδια περίπου περίοδο.
Στην διάρκεια των διονυσιακών γιορτών οι οπαδοί του Διονύσου φορούσαν δέρματα ζώων, άλειφαν το πρόσωπό τους με την τρυγία (κατακάθι του κρασιού) και στεφανώνονταν με κισσό, το αειθαλές ιερό φυτό του Διόνυσου. Γενικά προσπαθούσαν να έχουν την μορφή Σατύρων που έμοιαζαν με τράγους, μια και χαρακτηριστικό των τράγων όλο σκηνικό ίσως να θυμίζει λίγο το δικό μας καρναβάλι, που γιορτάζεται κατά σύμπτωση την ίδια περίπου περίοδο.
Η πομπή που
σχηματιζόταν ξεκινούσε από τη θάλασσα και κατέληγε στο «εν Λίμναις» ιερό του Διονύσου. Εκεί αποδίδονταν θυσίες στο Διόνυσο
από 14 συζύγους διακεκριμένων πολιτών (γεραρές),
στους 14 βωμούς του ιερού. Μετά την τελετή, η πομπή κατευθυνόταν στο «Βουκολείο», κτίριο της Αγοράς των
Αθηνών, έδρα του Βασιλέα. Εκεί μέσα τελούνταν η ιερογαμία, η τελετουργική ένωση δηλαδή της Βασίλιννας (της συζύγου
δηλαδή του Βασιλέα) με το θεό Διόνυσο, που, όπως αναφέραμε, τον υποδυόταν ο
ίδιος ο Βασιλεύς.
Το συμπόσιο της δεύτερης μέρας των Ανθεστηρίων γινόταν σε κλίμα περίσκεψης. Υπήρχαν βέβαια στεφάνια με άνθη, κρασί και πλούσιο γεύμα, ακόμη και διαγωνισμοί οινοποσίας, αλλά φαίνεται ότι δεν υπήρχε μουσική και χορός και το δείπνο γινόταν σιωπηλά.
Από κει και
πέρα όμως, η ατμόσφαιρα φαιδρυνόταν από τους διαγωνισμούς πόσης κρασιού, που
γινόταν τόσο στα σπίτια του συμποσίου όσο και σε δημόσιο χώρο. Γλυκά και
στεφάνι ήταν τα έπαθλα για όποιον έπινε γρηγορότερα το κρασί από την κανάτα του
(η χωρητικότητα του αγγείου ήταν 12 κύπελλα κρασιού). Ο δημόσιος
διαγωνισμός γινόταν στην Αγορά, στο Θεσμοθετείο, με παρουσία του Βασιλέα. Ο
νικητής εδώ έπαιρνε ως έπαθλο ένα ασκί με κρασί.
Το βράδυ της
δεύτερης μέρας, μετά το τέλος του συμποσίου, όλοι οι Αθηναίοι, κατευθύνονταν εν πομπή υπό το φως των δαυλών στο ιερό του
Διονύσου εν Λίμναις για να αφιερώσουν στο θεό τα άνθινα στεφάνια και τις
χόες τους - αυτό θα ήταν πραγματικά ένα αξιοθαύμαστο θέαμα.
Οι χόες και τα στεφάνια των λουλουδιών παραδίδονταν
στην ιέρεια του Διονύσου, που ήταν η σύζυγος του Άρχοντα Βασιλέα της πόλης, η
Βασίλισσα ή Βασιλίννα, και μαζί με δεκατέσσερις σεβάσμιες Αθηναίες
λειτουργούσαν για την ημέρα εκείνη το ιερό.
Νο 5 |
Νο 6 |
****: Στη
δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων επικρατούσε εύθυμη ατμόσφαιρα. Στη γιορτή
έπαιρναν μέρος και τα παιδιά. Εδώ παιδιά παίζουν με αυτοσχέδιο αμαξάκι (
5ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών)
Νο 1 :Παιδάκι καθισμενο στο γιογιό του ( Βρετανικό Μουσείο -5ος αι.π.Χ.)
Νο 2 :Ο πατέρας βάζει το παιδάκι του στην κούνια
( Αρχαιολογικό Μουσείο)
Νο 3 : Κεφαλί νεαρου αγοριού
Νο 4: Ένα όρθιο αγοράκι προσφέρει σταφύλι σε ένα καθιστό μωρό πουπαίζει με τα παιχνίδια του ( Βρετανικό Μουσείο)
Νο 5 : χύτρα
Νο 6 : Δυο έφηβοι με στεφάνι στα μαλλιά, ο ένας κρατά τη λύρα του και ο άλλος τον πάπυρό του
Σπάνια παράσταση όπου
εικονίζεται ένας πατέρας να βάζει το παιδί του στην κούνια. Ζωγράφος της
Ερέτριας. Χους, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. [φωτο via] Πηγή: www.lifo.gr
Παιδάκι καθισμένο στο γιογιό του. Χους ύστερος 5ος αι. π.Χ., Βρετανικό Μουσείο. Πηγή: www.lifo.gr
Παιδάκι καθισμένο στο γιογιό του. Χους ύστερος 5ος αι. π.Χ., Βρετανικό Μουσείο. Πηγή: www.lifo.gr
Παιδάκι καθισμένο στο γιογιό του. Χους ύστερος 5ος αι. π.Χ., Βρετανικό Μουσείο. Πηγή: www.lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου