Ελικώνας: το μέγα και άγιο βουνό που βασίλευαν οι Μούσες

Ο Ελικώνας αποτελείται από  μια κεντρική οροσειρά στο νοτιοδυτικό τμήμα της Βοιωτίας κατά μήκος του Κορινθιακού κόλπου, με πολλά παρακλάδια οροσειρών, Έχει  μήκος 35 περίπου χιλιόμετρα και πλάτος 15 έως 20 χιλιόμετρα. Μια από τις κορυφές του είναι η κορυφή Ζαγαρά ή Μεγάλη Τσούκα (1512μ.) η οποία κατά την αρχαιότητα θεωρούταν ο καθαυτός Ελικώνας.

Στις ανατολικές πλαγιές του Ζαγαρά  βρίσκεται το Άλσος των Μουσών, όπου υπήρχε και ο βωμός του Ελικωνίου Διός.

Το όνομα Ελικών δόθηκε πιθανότατα από το σχήμα του που  παραπέμπει στο σχήμα της έλικας.

Ένας αρχαίος μύθος λέει πως πήρε το όνομά του από τον περίφημο υφαντουργό Ελικώνα, «υφαντή ποικίλων υφασμάτων». Ο Ελικώνας ήταν αυτός χάρισε στη θεά Αθηνά το αραχνοΰφαντο πέπλο που θα φορούσε στο γάμο της Αρμονίας και του Κάδμου, βασιλιά της Θήβας. Μετά το γάμο η Αθηνά κρέμασε το πέπλο σε « ευθυτενή δρυ », πάνω στο ιερό βουνό που τον ονόμασε Ελικώνα.

Κατά τη μυθολογία, ο Ελικώνας και ο Κιθαιρώνας ήταν αδέρφια. Ο πρώτος είχε χαρακτήρα πράο και καλό ενώ ο δεύτερος οξύθυμο και κακό. Στην προσπάθεια του Κιθαιρώνα να δολοφονήσει τον αδερφό. του γκρεμίζοντάς τον από ένα ψηλό βράχο, τα δυο αδέρφια σκοτώθηκαν μαζί. Οι θεοί τους μετέτρεψαν σε βουνά. Τον άπληστο Κιθαιρώνα καταδίκασαν να κατοικείται από τις Ερινύες ενώ στον Ελικώνα του χαρίστηκε να τον κατοικούν οι Μούσες και οι Νύμφες.

Η φήμη του Ελικώνα έφτασε στην αρχαιότητα στα πέρατα της οικουμένης, θεωρώντας τον την κατοικία των  Ελικωνιάδων Μουσών και το κέντρο της τέχνης και των επιστημών.

 Ο Ελικώνας καλύπτεται από δρυς, έλατα, βελανιδιές και είναι πλούσιο σε αυτόχθονα φυτά και θαυματουργά βότανα. Τα περισσότερα από αυτά αποτελούν αντίδοτο σε θανατηφόρα δηλητήρια που ήταν γνωστά εκείνη την εποχή.Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι στον Ελικώνα ούτε από τσίμπημα φιδιού δεν πεθαίνεις. 

  Στις πηγές του Ιπποκρήνη και Αγανίππη λούζονταν οι Μούσες. Από τον Ελικώνα πήγαζαν οι ποταμοί Ολμειός, και Περμησσός.