Έθιμα Πρωτοχρονιάς: ποδαρικό, ρόδι, σκιλλοκρεμμύδα...

Πολλά τα έθιμα που συνδέονται με τον ερχομό του νέου χρόνου. Σε όλες σχεδόν τις  ευρωπαϊκές πόλεις ο νέος χρόνος γίνεται δεκτός με τελετουργίες και δρώμενα που εκφράζουν την κάθαρση. Γι’ αυτό το λόγο φαντασμαγορικά πυροτεχνήματα εξορκίζουν και διώχνουν με τον θόρυβο και τη λάμψη τους το κακό – γεμίζουν με χρώματα τον κατασκότεινο ουρανό, ενώ συνήθως μουσικά συγκροτήματα δίνουν υπαίθριες συναυλίες στις πλατείες.  Στα σπίτια οι περισσότεροι παίζουν χαρτιά ή χορεύουν και γεύονται παραδοσιακά φαγητά και γλυκά, ενώ με το γύρισμα του χρόνου κόβουν τη βασιλόπιτα.

Με τον ερχομό του νέου χρόνου αναδύονται και τα παγανιστικά κατάλοιπά μας μέσα από τα γούρια, τους εξορκισμούς με τα ρόδια, τις σκιλλοκρεμμύδες, την άγρυπνη παραμονή και τα χαρούμενα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα.

Το καλό ποδαρικό

Είναι η πρώτη εθιμική κίνηση που παραδοσιακά γίνεται με τον ερχομό του νέου έτους. Συμβολίζει την πίστη των ανθρώπων στη σημασία της έναρξης, της αρχής της νέας περιόδου, που μέσα από το έθιμο αυτό θα τους κρατήσει υγιείς, θα τους χαρίσει οικονομική ευρωστία και ότι επιθυμούν.  Περιμένουν με λαχτάρα να τους κάνει ποδαρικό με το δεξί κάποιος που θεωρείται γούρικο άτομο και το οποίο θα τους ευχηθεί για τον καινούριο χρόνο και σαν καλότυχο άτομο θα πιάσουν οι ευχές του.  

Η δοξασία αυτή είναι πολύ παλιά , αφού οι αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί πίστευαν ότι την καλή χρονιά την έφερναν οι « καλοιώνιστοι» ή « καλόποδες» άνθρωποι με  καλό ποδαρικό, οι οποίοι τύχαινε να πρωτοπατήσουν το σπιτικό κατά την Πρωτοχρονιά.

Το σπάσιμο του ροδιού 

Την αυγή της Πρωτοχρονιάς ή μετά την εκκλησία έσπαζε ο πατέρας το ρόδι ρίχνοντάς το κάτω στην αυλή.  Το ρόδια αυτό, σύμφωνα με μικρασιάτικη συνήθεια, ήτανε κρεμασμένο στο εικόνισμα από του Σταυρού, τις 14 Σεπτεμβρίου.

Το ρόδι είναι  συμβολή αφθονίας, λόγω του πλήθους των κακών του. 

Όσα σπυριά έχει τούτο το ρόδι,

 τόσα καλά να ‘ρθουν σ’ αυτό το σπίτι.

Έξω του κόσμου τα κακά και οι  αρρώστιες.

Από τα πανάρχαια χρόνια η ροδιά ήταν τόσο το δένδρο το αφιερωμένο στη θεά Ήρα την Τελεία, την προστάτιδα του γάμου, όσο και το δέντρο που, σύμφωνα με τον μύθο, φύτεψε η Αφροδίτη στον ιερό της κήπο, στην Πάφο της Κύπρου. Ο καρπός της ροδιάς λοιπόν συμβόλιζε αφενός τον ευτυχισμένο γάμο, άρα και την ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή, αφετέρου δε ήταν το σύμβολο του πάθους, ως ιερός καρπός της Αφροδίτης.  Άλλωστε και η συνήθεια να σπάζουν ρόδι και οι νεόνυμφοι στο κατώφλι τους σπιτιού τους κρατάει από τα ομηρικά χρόνια. Επί πλέον και το στέμμα της κορυφής του το κάνει το ρόδι εκείνο τον καρπό της γης που στεφανώνει το έτος!

Η παραδοσιακή σκιλλοκρεμμύδα

Συνηθίζεται ακόμα και σήμερα να βάζουμε στο κατώφλι της πόρτας μας μια σκιλλοκρεμμύδα, σύμβολο θαλερότητας αλλά και μέσο αποτροπής κάθε κακού του σπιτιού μας. Σύμφωνα με την παράδοση ο πατέρας την κρεμάει ψηλά στην εξώθυρα, όπως την είχε πάντα στην αρχαιότητα ο φιλόσοφος Πυθαγόρας, για αποδιώχνει τη βασκανία και τα κακοποιά πνεύματα.

Το εσωτερικό το σπιτιού το στολίζουμε συνήθως με σχίνους και πρασινάδα δίνοντας εορταστικό τόνο και δημιουργώντας ευχάριστη ατμόσφαιρα. Η συνήθεια αυτή ήταν πανάρχαιη. Την πίστευαν και οι Βυζαντινοί και όπως μας φανερώνουν τα γραπτά τους την Πρωτοχρονιά στόλιζαν τα σπίτια τους με δάφνες και έφτιαχναν και στεφάνια.

Προλήψεις

Την Πρωτοχρονιά πολλοί αποφεύγουν να δανείσουν χρήματα ή να πληρώσουν το ενοίκιο ή το χρέος τους, για να μη φύγει το καλό, αλλά και επειδή υπάρχει η πρόληψη πως ό,τι κάνει ή πάθει κάποιος εκείνη μέρα, θα εξακολουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο.  Πολλοί φροντίζουν να μη χρωστάνε και τους βρει ο καινούριος χρόνος χρεωμένους γιατί θα χρωστάνε όλη την καινούρια χρονιά.