Τα αποστραγγιστκά και αντιπλημμυρικά έργα των Μινύων στην Κωπαΐδα

Οι συχνές αλλαγές της στάθμης των υδάτων της λίμνης αφενός δεν επέτρεπαν τη συστηματική καλλιέργεια της γης αφετέρου δε είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ελών που προκαλούσαν αρρώστιες στους κατοίκους των παραλίμνιων περιοχών.
Όταν ήταν βασιλιάς του Ορχομενού ο γιος του Μινύα, ο Ορχομενός, σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν τα αποξηραντικά έργα της λίμνης Κωπαΐδα Αυτό το θαυμαστό έργο προκαλεί έκπληξη και θαυμασμό αλλά και ερωτήματα του τύπου: ποιοι ήσαν αυτοί οι Μινύες; Από πού απέκτησαν αυτές τις γνώσεις; ….Τα έργα τους σήμερα αποτελούν αντικείμενο μελέτης επιστημόνων – ερευνητών.
Οι Μινύες αντί να αφήσουν τα νερά των ποταμών να χυθούν  στη λίμνη έφτιαξαν  κανάλια-  διώρυγες, και τα συγκέντρωναν σε αυτά.
Στο βόρειο κομμάτι της διώρυγας, μήκους 27 χιλιομέτρων, πλάτους 40 έως 60 μέτρων και βάθους 2 έως 3 μέτρα που ήταν και η πιο μεγάλη, συγκεντρώνονταν τα νερά του Κηφισού και του Μέλανα ποταμού. Η βόρεια  διώρυγα περνούσε από τις Όλμονες (Στροβίκι), τις Κώπες και έριχνε τα νερά στις ανατολικές καταβόθρες, στο Νέο Κόκκινο, στη  Μεγάλη καταβόθρα και στην καταβόθρα  Μπίνιας.

Η κεντρική διώρυγα  έπαιρναν τα νερά της Έρκυνας στη Ράχη, περνούσε το χωριό Μαυρόγεια και διέσχιζε την κεντρική Κωπαίδα ώσπου συναντούσε την τρίτη διώρυγα.

 Η τρίτη τέλος διώρυγα ξεκινούσε νότια από τις Αλαλκομενές, έπαιρνε τα νερά του Φάλαρου, από την περιοχή της Κορώνειας, του Λοφίδος της Αλιάρτου, του Τρίτωνος και άλλων χειμάρρων του Ελικώνα, περνούσε το Αθαμάντιο πεδίο κοντά στη νησίδα του Γλα και χυνόταν στην πρώτη διώρυγα που τη συναντούσε στον κόλπο των Πεταλιών (Κάστρο).
                                                

Μεγάλη Καταβόθρα ή Σπηλιά του Ηρακλή

Οι Μινύες για την καλύτερη αποχέτευση των υδάτων άνοιγαν καταβόθρες ή διεύρυναν τις φυσικές που ήδη υπήρχαν. Τέτοιες καταβόθρες υπάρχουν πάνω από τριάντα. Σήμερα οι περισσότερες έχουν κλείσει από χώμα και άλλες φερτές ύλες και χρησιμοποιούνται για στάμνες των κτηνοτρόφων.

Είσοδος της τεχνικής υπόγειας σήραγγας

Επειδή στο ΒΑ τμήμα της η λίμνη ήταν βαθιά τα νερά και οι φυσικές καταβόθρες- σπηλιές δεν επαρκούσαν για την απορροή των νερών, και ειδικά το χειμώνα.

Το γιγάντιο αποστραγγιστικό έργο συμπληρώθηκε με μια τεχνική υπόγεια σήραγγα, που άρχιζε από τη θέση Κεφαλάρι και προχωρώντας σε μήκος 2.230 περίπου μέτρων, πλάτους 1,50 μ., ύψους 1,80 μ. και περνούσε κάτω από τη συνοχή Χλωμού και Πτώου όρους, όπου περνούσε και περνά ο δρόμος και έφτανε στον Ευβοϊκό Κόλπο, στη Λάρυμνα.

Σε αυτή τη σήραγγα έφτιαξαν 16 κάθετα ανοίγματα – φρεάτια– σε απόσταση το καθένα 100 μέχρι 200 μέτρα το ένα από το άλλο. Τα φρεάτια είχαν βάθος 18 ως 60 μέτρα. . Με τη βοήθεια αυτών κατάφεραν να σκάψουν το τούνελ αλλά και να παρακολουθούν τη ροή του νερού.
Οι Μινύες χρησιμοποίησαν τις διώρυγες και ως πλωτά ποτάμια για μεταφορές με κωπήλατα πλεούμενα. Για το λόγο αυτό είχαν μεγαλώσει σκόπιμα την κοίτη του ποταμού ώστε να ελαττωθεί η ταχύτητα.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η στάθμη στο κανάλι ήταν 1,5 έως 2 μέτρα ψηλότερη από την επιφάνεια της αποξηραμένης λίμνης, δηλ. ψηλότερα από την επιφάνεια του εδάφους που καλλιεργούσαν, αλλά και την επιφάνεια όπου είχαν αναπτυχθεί οι πόλεις, η δε στεγανότητα των έργων ήταν απόλυτη. Από την αρχή ως στο τέλος το κανάλι είχε μια ελαφριά κλίση, για να διευκολύνεται η ροή του νερού.
Τα αναχώματα που είχαν φτιαχτεί είχαν επενδυθεί με θαλάσσια άργιλο που στη συνέχεια είχαν επενδυθεί με ογκόλιθους για προστασία από τη διάβρωση, όπως τα κυκλώπεια τείχη. Τα αναχώματα είχαν ύψος 3,5 έως 4 μ. και πλάτος στη βάση 40 μ. ενώ στη κορυφή 35μ.
Σε μερικά σημεία ο δρόμος Ορχομενού -Κάστρου περνά πάνω από το ανάχωμα της βόρειας διώρυγας.

Βιβλιογραφία: Ελληνικό πανόραμα, τεύχος 16, – Παυσανίας. -Ιστοσελίδα Δήμου Ορχομενού. – «Υστεροελλαδικά υδραυλικά έργα» Jost Knauss.- Σεμινάριο:»Αποστραγγιστικά -υδραυλικά έτγα των Μινύων»Μαριολάκος Ηλίας – Καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπ. Αθηνών.