Η λίμνη Κωπαΐδα

Κάποτε, η Κωπαΐδα ήταν η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας. Πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια ένα τεκτονικό βύθισμα δημιούργησε το λεκανοπέδιο της Κωπαΐδας, εκτάσεως 200 περίπου τετραγωνικών χιλιομ. Πριν 11.500 χρόνια πριν από σήμερα ανεβαίνει η στάθμη των υδάτων της γης επειδή έλιωναν οι πάγοι. Οι έντονες βροχοπτώσεις, που ήρθαν μετά το λιώσιμο των πάγων, πλημμύρισαν το λεκανοπέδιο μετατρέποντάς το σε λίμνη.

Ο Στράβωνας μας λέει ότι η λίμνη είχε μήκος 24 χιλιόμ., πλάτος 13 και κάλυπτε 380 στάδια, δηλαδή 70 περίπου τετρ. χιλιόμετρα. Η λίμνη είχε στα όριά της ασβεστολιθικά πετρώματα, τα οποία εξαιτίας των σεισμών διερράγησαν. Από αυτές τις ρωγμές τα νερά διοχετεύονταν υπογείως και, ή εξαφανίζονταν στα έγκατα της γης ή ανέβλυζαν σε χαμηλότερα σημεία ως πηγές.

Ορισμένα από τα υπόγεια ύδατα συγκοινωνούσαν με τις λίμνες Υλίκη και Παραλίμνη, ενώ ένα άλλο μέρος διοχετευόταν στον κόλπο της Λάρυμνα, στον Ευβοϊκού κόλπο. 

Το χειμώνα η στάθμη της λίμνης ανέβαινε 3 μέχρι 6 μέτρα, εξαιτίας των έντονων βροχοπτώσεων και το λιώσιμο των χιονιών. Το καλοκαίρι τα νερά έφευγαν δια μέσου των φυσικών ρωγμών και καταβροθών, που τις βλέπουμε και σήμερα στα ασβεστολιθικά βράχια της βόρειας παραλίας της λίμνης. Επειδή η υπόγειος διαρροή των υδάτων γινόταν στα υψηλότερα του επιπέδου του λεκανοπεδίου, εκεί που βρίσκονταν οι καταβόθρες και οι ρωγμές, το καλοκαίρι η Κωπαΐδα μετατρεπόταν σε έλη.

Η λίμνη ήταν ονομαστή για τα εξαιρετικά «αυλικά καλάμια» που φύτρωναν στις όχθες της, για τα σχοινιά με τα οποία έφτιαχναν τα "αλιάρτια σχοινιά", μα προπαντός για τα ψάρια της και τα νοστιμότατα χέλια της.
Οι κάτοικοι έβοσκαν τα πρόβατά τους στις πλαγιές των βουνών, γύρω από τη λίμνη, κυνηγούσαν μέσα στις καλαμιές τα θηράματα, ψάρευαν και καλλιεργούσαν τις παραλίμνιες εκτάσεις. Ζούσαν σχεδόν νομαδική ζωή, μετακινούμενοι από εποχή σε εποχή. Λίγα πρωτόγονα εργαλεία βρέθηκαν καθώς και θραύσματα σπασμένων πήλινων δοχείων και μερικά θεμέλια κατοικιών.Οι λίμνη είχε πολλά ονόματα,όπως Κηφισίδα, Ορχομενία, Αλιαρτία, Ογχηστία, Ελευσίς, Ακραιφνίς, από τα ονόματα των παρακείμενων πόλεων. Την τελική ονομασία την πήρε από την αρχαία πόλη Κώπαι, το σημερινό Κάστρο.
Τα νερά της λίμνης ενισχύονταν και από τους ποταμούς Μέλανα, Κηφισό, Έρκυνα, Φάλαρο ή Κοράλιο, Τρίτων και άλλους μικρότερους.
Ο Τρίτων ποταμός είναι αυτός που πλημμύρισε τις παραλίμνιες πόλεις της Κωπαΐδας Ελευσίς και Αθήναι και βυθίστηκαν στο βυθό της λίμνης.